Nomocratie, teleocratie, particratie en de vrije meningsuiting

"Door de computer en het internet is massacommunicatie oneindig veel gemakkelijker geworden. Maar communicatieve miskleunen, ingegeven door verkeerde informatie of door emotionele impulsen, kunnen over de hele wereld worden uitvergroot waarna ze iemand jarenlang blijven achtervolgen. Internet vergeet immers nauwelijks, al doet men sinds kort pogingen om het recht op vergeten ook digitaal af te dwingen."

"Het recht in de hayekiaanse betekenis past dan ook in een samenleving opgevat als een nomocratie, namelijk een samenleving die niet centraal gestuurd wordt in functie van collectief opgelegde doelstellingen maar beheerst wordt door algemene gedragsregelen die toelaten dat iedereen op een rechtmatige wijze zijn doelstellingen kan nastreven. Tegenover de nomocratie staat een teleocratie, een staatsvorm waarbij de samenleving wordt opgevat als één grote onderneming met collectieve doelstellingen waarin de onderdanen de pionnen zijn om ze te bereiken. Een teleocratie kent uiteraard veel regels (regulations) maar weinig recht. Volgens Hayek hebben de liberaalgezinde partijen in het Westen dat rechtsideaal uit het oog verloren en hebben zij zich te zeer gefocust op de democratie, gestuurd via meerderheidsregels. Met de teloorgang van de Weimarrepubliek en de vestiging van de nationaal-socialistische dictatuur werd het bewijs geleverd dat zulke democratieën kunnen ontaarden in totalitaire teleocratieën."

"In mei [2004] gaf ik drie lezingen [in Harvard], één over de werking van het Belgisch federalisme met zijn gescheiden politieke markten, één over de politiek-juridische vervolging van het Vlaams Blok en ten slotte de plechtige lezing over de institutionele succesfactoren van de Republiek der Verenigde Provinciën. De tweede lezing over het Vlaams Blok-proces bracht ik in het Center for Human Rights. Alhoewel het publiek bestond uit overtuigde liberals kon de gerechtelijke veroordeling van het Vlaams Blok op geen begrip rekenen. Volledig in lijn met het Skokie-arrest van de Supreme Court was men van oordeel dat ook extreme opinies, zij het van links of van rechts, ten volle van de vrije meningsuiting konden genieten."

"In juni [2005] vroeg Tertio mij om een interview. Tertio is een katholiek opinieblad dat wellicht door weinig VLD'ers wordt gelezen. (...) Een van de vragen ging over het tweepartijenstelsel zoals dat in Groot-Brittannië bestond. Ik was daar voorstander van en bepleitte dat ook voor ons land. Mijn belangrijkste argument hierbij was dat de parlementsleden dan minder afhankelijk waren van de partij, omdat zij steunden op een lokale achterban. Ik maakte een extrapolatie voor Vlaanderen en stelde dat we ook in Vlaanderen naar twee grote partijen zouden evolueren, een centrumrechtse en een centrumlinkse en dat de kiezers van VLD, Vlaams Belang, N-VA en een deel van CD&V wellicht centrumrechts zouden kiezen en de kiezers van sp.a, Groen en een deel van CD&V wellicht voor centrumlinks. Dat leek mij een onschuldige projectie. Om op veilig te spelen, mailde ik de tekst vooraf naar een lid van het partijsecretariaat die me terugmailde dat er geen probleem was. Een paar dagen na de publicatie verscheen echter in De Morgen een hoofdartikel met als kop dat ik de fusie van de VLD en het Vlaams Belang bepleitte! Ik viel van mijn stoel toen ik dat las."

Boudewijn Bouckaert in zijn autobiografie "Professorale belevenissen van Boudewijn Bouckaert - 50 jaar eigen kijk op Universiteit Gent", Uitgeverij Acco, 2017.

Reacties

#120355

Marc Huybrechts

 

Die “algemene gedragsregelen” van een nomocratie gaan zeker ook een overheid of centrale sturing vereisen. Het gemaakte onderscheid tussen nomocratie en teleocratie lijkt me artificieel. De kern van het probleem gaat om de morele kwaliteit (‘gouden regel’) of afwezigheid ervan, bij het politiek personeel en de burgers die hen verkiezen.

Het gepresenteerde citaat over de gerechterlijke veroordeling van het Vlaams Blok is cryptisch in de zin dat het onduidelijk is of Bouckaert erachter stond of niet. De laatste zin suggereert/impliceert een beetje dat hij ze steunde.

Zijn steun voor een tweepartijenstelsel kan ik beamen. Niettemin blijft ook daar het gevaar van extremisme overeind.

#120356

LVB

 

Een ander citaat uit hetzelfde boek: "Ik analyseerde het arrest later tijdens mijn verblijf in Harvard en vond dat dit arrest een grove schending van de meningsvrijheid en het democratisch pluralisme inhield, hoe grof en hoe goor sommige pamfletten van het Blok, zeker in de beginperiode, ook waren. Op de website van Nova Civitas werd het arrest zowel juridisch als politiek bekritiseerd. Toen Vlaams Blok-voorzitter Frank Van Hecke in [het VRT-programma] De Zevende Dag over het arrest werd ondervraagd en mijn kritiek aanhaalde, repliceerde de VRT-journalist dat ik "marginaal" was.  Frank Van Hecke weerlegde dat door te wijzen op mijn positie in de juridische wereld. Wellicht bedoelde de journalist dat ik "marginaal in de VLD" was, maar het gebruik van het woord volstond om de houding van de VRT-journalist een hoog Sovjetgehalte te geven. In de VLD viel mijn kritiek niet in goede aarde. Sinds 1999 waren immers niet meer de socialisten, maar de nationalisten de grote vijand en die hadden van het gerecht klop gekregen. Mijn kritiek kostte mij ei zo na mijn lidmaatschap van de Hoge Raad voor Justitie, maar voorzitster Edith Van den Broeck, een correcte en integere vrouw, verdedigde mij door te wijzen op het recht een eigen mening te hebben."

#120358

Marc Huybrechts

 

Dank u Luc. Dit nieuwe citaat maakt de positie van Boeckaert duidelijk. Het was het gebruik van het Engelse woord “liberals” in het oorspronkelijke Nederlandstalige citaat dat mijn verwarring veroorzaakte. Werd het gebruikt in de ‘Europese’ zin van klassieke liberalen of in de ‘Amerikaanse’ zin van...ahem...naief-linksen?

#120357

fcal

 

@MH - Eigenlijk zijn de VS een soortement nomocratie, of althans dat waren ze toch in den beginne. De algemene gedragsregels zijn vervat in de Bill of Rights, die officiële verklaring van de rechten van de VS burgers en dit in het raam van de Grondwet. Gezien hierin grote vrijheden voorzien waren voor de burgers en de overheid er een minimale functie had, kan men spreken van een nomocratie. In de loop der tijd is door ingrijpen van de politiek een evolutie op gang gekomen die steeds meer lijkt te leiden naar een teleocratie of een gestuurde samenleving, die zelfs ingrijpt op individueel niveau. De VS is nog geen teleocratie maar begint er wel naar toe te neigen. Dit is ook het geval bij de Europese democratiën. Een teleocratisch buitenbeentje is de EU. Gelukkig wordt ze nog geremd door de bestaande nationaalstaten. Liberalen zijn voorstanders van nomocratie en socialisten, communisten en groenen van teleocratie. Een primitief teleocratisch systeem is de Islam, waar het menselijk handelen tot in detail is vastgelegd.

Boudewijn Bouckaert was een fel tegenstander van de politieke veroordeling van het VB. Hij was dit op principiële gronden. Een tweepartijenstelsel ontstaat vanzelf als men een kiesdistrictstelsel hanteert waarbij er slechts één verkozene is per district. Dit is in België afgeschaft geworden in 1900. Het verplicht de politici tot een meer centrumgerichte positie anders raken ze niet aan voldoende stemmen. En het verplicht hen ook de lokale belangen te verdedigen. De invloed van de partijcenakels, die anders trouwe vriendjes of hun eigen nageslacht op 'verkiesbare' plaatsen droppen, vermindert aanzienlijk. Het districtstelsel is dus ook een rem op extremisme.

#120360

LVB

 

Akkoord, fcal. Met die aanvulling dat Hayek zelf vond dat "liberalen" mettertijd de aandacht voor de nomocratische principes verloren hadden en te veel in de richting van teleocratische principes waren opgeschoven. Een blik op de standpunten van de huidige Europese politieke partijen die nog "liberaal" in hun naam hebben staan zegt genoeg.

#120359

LVB

 

Een nomocratie heeft inderdaad ook een overheid nodig.  Hayek, die de nomocratie voorstond, was overigens geen libertariër (voorstander van geen overheid of een minimale overheid) maar een liberaal (in de Europese zin van het woord) die voor de overheid een rol zag weggelegd, zelfs inzake economische kwesties en sociale zekerheid.

"Centrale sturing" lijkt mij het kernbegrip, en dan vooral hoe die "sturing" bepaald wordt.  Is de overheid de instantie waaraan burgers een aantal bevoegdheden gedelegeerd hebben maar waarbij die burgers een grote mate van autonomie behouden voor het bepalen van hun eigen prioriteiten en keuzes, of is de burger een instrument voor het verwezenlijken van de door de overheid bepaalde doelstellingen?

Interessante discussie hierover en link naar een artikel van iemand van de universiteit van Hong Kong:
https://www.reddit.com/r/Concu...
https://cosmosandtaxis.files.w...

#120363

fcal

 

@LVB - Hartelijk dank voor de verwijzingen. Het essay van Chor-Yung Cheung uit HKG is uitermate interessant. Er staan ook enkele voorbeelden in van nomologische en teleologische toestanden. 

Zo wordt gesteld dat de taal een nomologische fenomeen is. Iedereen leert en begrijpt de taal en en in dergelijk geval worden geen eisen gesteld aan de inhoud van de spraak of schrift. Men is dus vrij. Zie het VS constitutionele amendement nr 1 t.a.v. de vrijheid van meningsuiting.

En net zoals Hayek stelde: Teleologisch zijn dan allerlei regels al dan niet door de overheid opgelegd, die het woordgebruik van allerlei taboe's voorzien p.e. "neger" of het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden of de uitsluiting van bepaalde feiten en/of opinies van geschiedkundige of politieke gebeurtenissen of toestanden.

#120407

fcal

 

Een pareltje komt men van tot tijd tegen. Tijdens het verhoor van Brett Kavanaugh, genomineerde voor rechter van het Hooggerechtshof, hield de senator Ben Sasse, Republikeinse senator van Nebraska, een merkwaardige rede in verband met het aanstellingsproces van zo'n rechter. Hij ging met name dieper in op de toepassing van de drie-machtenleer (trias politica - wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht - Charles de Montesquieu - 1748 - De l'esprit des lois), zoals die in de VS Grondwet bepaald werd. En hoe dit principe in de tijd vervormd is geworden. Hij keerde zich fel tegen de politiserende benadering van en door de rechterlijke macht. 

Verwijzing: https://youtu.be/IlAHS6pT5A4

#121533

Neverbeendead Religion

 

Wat voor een cratie is het wanneer een regering dit systeem toepast. https://youtu.be/6IAkRiI5i_U